جرم کلاهبرداری

در حقوق ایران جرم کلاهبرداری یکی از مهم تریم جرایم از علیه حق مالکیت است این جرم به ارتکاب دروغ و فریب قربانی توسط کلاه بردار مرتبط است . از قرن 18 میلادی تا به امروز این جرم هر روز گسترش میابد .
یکی از مهم ترین ویژگی ها جرم کلاه برداری ، کفتن دروغ توسط کلاهبردار و فریب خوردن قربانی است . آنچه که کلاهبردای را از سایر جرم ها جدا میکند این است که فرد بدون آنکه رضایت یا آگاهی داشته باشید یا بعضی وقتها مجرم با خشونت اموال قربانی را از آن میگیرند . کلاهبردار به گونه ای عمل میکند که متصرف مال فریب خورده و چه بسا با اتماس با هدف افزایش اموال مال خودرا را با رضایت در دست مجرم قرار میدهم بودنه آنکه خبر داشته باشد که سرش کلاه رفته است . از این رو کلاهبرداران برخلاف سارقین از هوش و ذکاوت و چرب زبانی خود برای امجام دادن کار خود استفاده میکند .
و به همین دلیل است که تعقیب و شکایت از کلاهبرداران کار بسیار دشوار است چون آنها به راحتی دم به تله نمی دهند و آنها کسانی هستند که تله را برای گرفتن شکار کار میگزارند .
جرم کلاهبرداری در قانون ایران
مجازات کلاهبرداری در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا ، اختلاس و کلاهبرداری ایران ، حبس 1 تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است میباشد . اما بر اساس قانون جدید کاهش زندان مجازات کلاهبرداری دچار تغییر شده و دیگر مرتکب جرم کلاهبرداری به حبس 1 تا 7 سال محکوم نمیشود .
عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری
عنصر قانونی : منظور از عنصر قانونی جرم، ماده قانونی است که در آن قانونگذار جرم را تعریف و برای آن مجازات تعیین کرده است. در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری ایران، ماده ۱ این جرم را تعریف میکند. بر اساس این ماده، هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها، تجارتخانهها، کارخانهها، موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد، کلاهبردار محسوب میشود.
عنصر مادی : این عنصر به اقدامات متقلبانه و فریبآمیز اشاره دارد. کلاهبرداری از طریق حیله و تقلب انجام میشود . عناصر مادی متشکل از سه جرم به شرح زیر میباشد :
1. رفتار فیزیکی بسته به نوع جرم فعل و یا ترک فعل می‌باشد.
2. مجموعه شرایط و اوضاع و احوالی که وجود یا فقدان آنها از نظر قانون شرط تحقق جرم می‌باشد.
3. نتیجه حاصله از رفتار متهم که باید رابطه علیت با جز اول یعنی رفتار متهم باعث نتیجه مجرمانه شده باشد.
عنصر معنوی : عنصر معنوی یا همان روانی کلاهبرداری از دو جزء سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل می‌شود منظور از سوء نیت عام اراده خودآگاه فرد در ارتکاب عمل مجرمانه در آن می‌باشد به عبارت دیگر کلاهبردار باید با علم به تقلبی بودن وسایل مورد استفاده خود در استفاده از آنها عمد داشته باشد این هرگاه کسی به اشتباه ولی صادقانه معتقد به غیر متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده خود باشد مثلاً وقتی از مردم برای خانه‌سازی پول می‌گیرد واقعاً قصد خانه‌سازی داشته باشه داشته باشد و فکر کند که از عهده این کار بر خواهد آمد .
جز دوم عنصر روانی جرم کلاهبرداری سوء نیت خاص یعنی قصد بردن مال دیگری است فرد کلاهبردار ممکن است با استفاده از وسایل خود برای رسیدن به هدف خود استفاده کند .
شراکت در جرم کلاه برداری
شراکت در جرم به معنای دخالت بیش از یک نفر در عملیات اجرایی جرم میباشد به عبارت دیگر ، وقتی چند نفر در یک جرم مشارکت دارند و رفتار مجرمانه توسط همه آنها صورت پذیرفته است ، هر یک از این شرکا فاعل جرم محسوب میشوند . بنابراین ، مجازات هر شریک در کلاهبرداری بر اساس قانون تعیین میشود . اشتباهی که برخی از متهمان دارند ، این است که اگر بگویند “ ما همه با هم مرتکب جرم کلاهبرداری شدهایم ” ، در مجازات آنها تخفیف قائل میشوند . این تصور اشتباه است ؛ هر شریک ، مجازات فاعل مستقل جرم را دارد . بنابراین ، تاثیر کار هر یک و دخالت کم یا زیاد هر یک نمیتواند تحقق یا عدم تحقق عنوان “ شرکت در جرم ” را تحت تاثیر قرار دهد . در واقع ، صرف مداخله در رفتار مجرمانه و عنصر مادی جرم ، ملاک اعتبار است . اگر احد از متهمان پرونده کلاهبرداری در عنصر مادی جرم و عملیات اجرایی جرم شرکت نداشته باشد ، ممکن است تحت عنوان معاونت در جرم کلاهبرداری تحت تعقیب قرار بگیرد و مورد از موارد شراکت خارج گردد .
از لحاظه مجازات نقدی مجازات شریک جرم مجازات فاعل مستقل آن جرم است باید برای هر یک از شرکا جزای نقدی معادل مال اخذ شده تعیین شود و محکوم کردن متهمان به طور تضامنی یا مساوی به پرداخت یک جزای نقدیم عادل مال اخذ شده وجاهت ندارد.
معاونت در جرم کلاهبرداری
معاونت در جرم کلاهبرداری زمانی محقق میشود که شخص بدون دخالت مستقیم در عملیات مجرمانه، فرد مرتکب را در انجام کلاهبرداری یاری برساند و یا موجبات جرم را فراهم آورد. به عبارت دیگر، معاون جرم بدون اینکه در جرم شرکت داشته باشد و بتوان جرم را به رفتار وی مستند کرد، انجام عمل کلاهبرداری را برای مباشر تسهیل میکند
عناصر تشکیل دهندهی معاونت در جرم کلاهبرداری شامل سه عنصر قانونی، مادی و معنوی است. قانونگذار در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی به عنصر قانونی این جرم پرداخته و آورده است که
الف) هر کس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه، فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب) هر کس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ) هر کس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره: برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. اگر فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیفتر محکوم میشود.
به طور مثال، اگر کارمند بانک از رفتار مجرمانهی رئیس بانک مطلع شود و نسبت به آن اقدامی نکند، رفتار او در دستهبندی مجرمانه قرار نمیگیرد. اما اگر بازرس با وجود مشاهده رفتار مجرمانه از طرف کارمندان بیاعتنایی کند و با ایجاد چتر حمایتی، انجام عمل مجرمانه را برای این اشخاص فراهم نماید، میتواند به عنوان معاونت در جرم کلاهبرداری مورد پیگرد قرار بگیرد .
مجازات جرم کلاهبرداری
در ایران ماده 1 قانون مرکتبین ارتشا و کلاهبرداری ساده را از 1 تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است و مجازات کلاهبردار مشدد 2 تا 10 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است و انفصال ابد از خدمات دولت .